Thực dưỡng là chế độ ăn nhiều rau củ quả, liệu có giống với chế độ ăn chay hay không? Vậy hãy để KHOEPLUS24H giúp bạn có cái nhìn rõ hơn về thực dưỡng là gì thông qua chuyên mục Cẩm nang sức khỏe nhé, cùng với kiến thức về cách ăn thực dưỡng và một số tác dụng nổi bật mà chế độ ăn uống này mang lại cho sức khỏe ra sao nha!
Thực dưỡng là gì?
Thực dưỡng là một chế độ ăn kiêng dưỡng sinh có nguồn gốc từ thói quen ăn uống của phái Thiền tông dựa theo các yếu tố âm dương về thực phẩm và dụng cụ nấu nướng.
Nghĩa là, chế độ ăn uống thực dưỡng sẽ dựa theo nguyên tắc chính là giảm các thực phẩm có nguồn gốc từ động vật.
Thay vào đó là tăng cường việc sử dụng các loại thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật (nhất là thực phẩm được trồng theo mùa tại các địa phương), đồng thời lượng thức ăn tiêu thụ của bữa ăn sẽ được giới hạn nhất định.
Nói tóm lại, điểm nổi bật của chế độ ăn uống thực dưỡng nằm ở yếu tố chọn dùng thực phẩm và cách ăn uống (như phải ăn từ tốn, tập trung suy nghĩ để không bị phân tâm và nhất là nhai nhiều lần gần như nhuyễn hoàn toàn rồi mới nuốt).
Ngoài ra, tên gọi của thực dưỡng bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp cổ đại, đến năm 1796 thì bác sĩ Christoph Wilhelm Hufeland – người Đức đã tây hóa tên gọi bằng từ makrobiotik. Vì thế, thực dưỡng có tên gọi tiếng Anh là macrobiotics hoặc macrobiotic diet.
Nền tảng cân bằng âm dương trong thực dưỡng
Như Khoeplus24h.vn đã đề cập phía trên, thực dưỡng có nguồn gốc từ chế độ ăn uống của những người thuộc phái Thiền tông và dựa theo ý tưởng về cân bằng âm dương.
Cụ thể, chế độ ăn uống thực dưỡng được chia thành 10 kế hoạch ăn uống khác nhau để đạt tỷ lệ âm và dương là 5:1.
Thực phẩm được sử dụng chủ yếu là các ngũ cốc nguyên hạt, các loại rong biển, các sản phẩm từ đậu nành lên men, các loại đậu, rau củ và trái cây được kết hợp với nhau trong bữa ăn. Nó được sắp xếp theo nguyên tắc cân bằng của văn hóa ẩm thực Trung Quốc cổ đại, gọi là âm dương.
Một số người đề xuất ra chế độ thực dưỡng còn nhấn mạnh thêm: yếu tố âm dương trong thực phẩm chỉ mang tính chất tương đối và cần phải được so sánh với một nhóm thực phẩm tiêu chuẩn.
Vì thế, người ta lấy nhóm các loại ngũ cốc nguyên hạt (gồm có yến mạch, lúa mạch, lúa mạch đen, hạt quinoa, hạt kê, lúa mì) và gạo lứt là thực phẩm chuẩn.
Do đó, khi sử dụng các loại thực phẩm khác trong chế độ thực dưỡng, người ta sẽ so sánh chúng với nhóm thực phẩm chuẩn (vừa mới nếu trên) để xác định được tính âm và dương của thực phẩm đó.
Ngoài ra, các thực phẩm mang tính âm thường có đặc điểm giãn nở, lạnh, nhẹ và có khả năng khuếch tán; trong khi các thực phẩm mang tính dương lại có đặc điểm cứng chắc, nặng, nóng và đậm đặc.
Cách ăn thực dưỡng
Sau khi đã hiểu rõ nguyên tắc thực dưỡng, thì bạn cần chú ý đến việc chọn dùng thực phẩm và lưu ý khi áp dụng chế độ ăn uống này như sau:
Các thực phẩm nên ăn
Không quá khó để bạn có thể chọn và thay đổi nhiều loại thực phẩm trong chế độ thực dưỡng.
Vì phần lớn (chiếm khoảng 50%) là các loại thực phẩm đều thuộc nhóm ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt, hạt quinoa, bột mì, kiều mạch, lúa mì và sản phẩm được làm từ nhóm thực phẩm này (như bánh mì và mì ống).
Tiếp theo, nhóm thực phẩm rau xanh cũng khá phổ biến trong thực dưỡng như: súp lơ trắng, bông cải xanh, bí ngô, cải xoăn, cải thìa, cà rốt, củ cải, củ hành, bắp cải,… và mùi tây.
Cuối cùng là nhóm thực phẩm ít được sử dụng hơn và cũng được thay thế linh hoạt trong chế độ ăn uống thực dưỡng như các loại đậu, dưa nuối, các sản phẩm từ đậu nành, rong biển, tảo biển, dầu thực vật (như dầu mè, dầu oliu,…) và gia vị tự nhiên (như muối biển).
Đối với đồ uống thì có thể dùng cà phê hạt ngũ cốc, trà rễ bồ công anh và trà gạo lứt.
Các thực phẩm hạn chế hoặc cần tránh
Với chế độ thực dưỡng, bạn cần quan tâm và cân nhắc đến nhiều loại thực phẩm nên tránh sử dụng như các loài rau củ thuộc họ Cà (gồm có khoai tây, ớt, cà chua, cà tím,…), rau bina, củ cải đường, thực phẩm ngũ cốc tinh chế (gồm bánh ngọt, bánh quy và bánh mì trắng).
Ngoài ra còn đồ uống có cồn, nước ngọt, mật mía, vanilla, thức ăn cay nóng, thịt heo, trái cây nhiệt đới (như xoài, dứa,…) và một số gia vị (như tỏi và lá oregano).
Tuy nhiên, bạn vẫn có thể sử dụng một số thực phẩm (thường được ăn vài tuần một lần) như quả mọng, các loại quả hạch, rau diếp, dưa leo, cá, hải sản, trứng, thịt gia cầm và các sản phẩm bơ sữa.
Các lưu ý khác
Khi chế biến thức ăn trong chế độ thực dưỡng, người ta cũng ưu tiên sử dụng phương pháp áp chảo, hấp và luộc.
Đồng thời, các dụng cụ nấu ăn thường được làm bằng chất liệu gỗ hoặc thủy tinh. Trái lại, cần tránh các dụng cụ nấu ăn có phủ lớp chống dính, được làm bằng chất liệu đồng hoặc nhựa, thậm chí tránh việc dùng cả lò nướng.
Tác dụng của thực dưỡng
Tính đến thời điểm này, vẫn chưa có bằng chứng khoa học nào cho thấy chế độ ăn uống thực dưỡng có tác dụng chữa bệnh.
Tuy nhiên, chế độ ăn này được xem là phương pháp hỗ trợ hữu hiệu để mang lại lợi ích cho sức khỏe nếu như bạn đang gặp phải vấn đề liên quan đến bệnh tim, bệnh tiểu đường và nguy cơ bị ung thư vú. Cụ thể:
Tốt cho tim mạch
Chế độ thực dưỡng hầu như sử dụng rất ít thực phẩm có nguồn gốc từ động vật nên giúp cơ thể giảm bớt việc tiêu thụ chất béo động vật, nhờ đó có lợi cho những ai có nồng độ cholesterol cao và bệnh tim mạch.
Phù hợp cho người bị tiểu đường
Vì hạn chế tiêu thụ các loại nước ngọt, đường tinh luyện cũng như các sản phẩm chứa chất tạo ngọt nên chế độ thực dưỡng rất phù hợp cho những người bị bệnh tiểu đường.
Tuy nhiên, tùy theo tình trạng bệnh và nhất là phải cân đối đến việc sử dụng nhóm ngũ cốc nguyên hạt – vì lượng carbs của một số thực phẩm thuộc nhóm này vẫn làm ảnh hưởng đến hàm lượng đường trong máu.
Giúp giảm nguy cơ mắc ung thư vú
Chế độ thực dưỡng có sử dụng nhiều loại rau chứa hàm lượng phytoestrogen cao, những chất này có tác dụng giảm nội tiết tố estrogen ở một số phụ nữ nên giúp giảm thiểu nguy cơ bị ung thư vú trong tương lai.
Tác dụng phụ của thực dưỡng
Tuy sử dụng đa dạng thực phẩm, nhưng thực tế cho thấy chế độ ăn uống thực dưỡng vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ là do:
Số lượng thực phẩm còn quá hạn chế
Không phải ai cũng phù hợp với chế độ ăn uống thực dưỡng. Chẳng hạn, bạn thích ăn đồ cay hoặc thường hay sử dụng bơ thực vật trong món ăn thì có thể sẽ thấy chế độ thực dưỡng không phù hợp.
Nhiều loại thực phẩm chứa nhiều muối
Một số thực phẩm trong chế độ ăn uống thực dưỡng như dưa muối – thường chứa hàm lượng muối cao, ảnh hưởng đến sức khỏe của những người bị bệnh thận và người bị huyết áp.
Thiếu một số chất dinh dưỡng thiết yếu
Chế độ thực dưỡng cơ bản chứa rất ít chất đạm và chất béo động vật cùng với một số vitamin, khoáng chất thiết yếu như magie, canxi, sắt và vitamin B12.
Vì thế, phần lớn những ai đang áp dụng chế độ thực phẩm đều cần được khuyến cáo bổ sung thêm thực phẩm chức năng như vitamin tổng hợp.
Với chia sẻ như trên, hy vọng bạn đã hiểu thêm về thực dưỡng là gì? Cách ăn thực dưỡng và tác dụng đối với sức khỏe mà chế độ thực dưỡng mang lại nhé!
